ابن‌امین ابواسحاق ابراهیم بن یحییاِبْنِ اَمین، ابواسحاق ابراهیم بن یحیی بن ابراهیم بن سعید (ح ۴۸۹-۵۴۴ق/۱۰۹۶- ۱۱۴۹م)، فقیه، محدث، مورخ و لغت شناس، در قرطبه ( کردوا ) که در آن ایام مرکز تجمع دانشمندان و فقیهان و محدثان بود، به دنیا آمد. ۱ - مقام رواییابن امین از ابومحمد عبدالرحمان بن عتاب ، ابوبکر ابن عربی ، ابوالولید ابن رشد ، ابوالحسن ابن عفیف ، ابوالقاسم ابن صواب و ابوالولید ا بن طریف حدیث شنید. بین او و ابوعلی حسین بن محمد صدفی دوستی استواری برقرار بوده و هر یک از آن دو به دیگری حدیث آموخته و از هم روایت کرده‌اند [۱]
ابن ابار، محمد، ج۱، ص۶۴، المعجم، به کوشش فرانسیسکو کودرا، مادرید، ۱۸۸۶م.
[۲]
تونکی، محمود حسن، ج۴، ص۴۷۱- ۴۷۲، معجم المصنفین، بیروت، ۱۳۴۴ق.
و نیز چنانکه پیداست، ابن بشکوال نزد ابن امین درس خوانده و این یک نیز به نوبه خود - چنانکه در قدیم عادت دانشمندان بوده و تاکنون در بسیاری از دانشگاه‌های اسلامی و حوزه‌های علمی دینی مرسوم است - دروسی از او فرا گرفته است. ابن امین از لحاظ روایت و درایت و صحت ضبط و استواری‌ِ سند از بزرگان علم حدیث بوده و به رجال سند نیک واقف و آگاه بوده است. [۳]
ابن بشکوال، خلف، ج۱، ص۱۰۰، کتاب الصلة، قاهره، ۱۹۶۶م.
۲ - زهد و پرهیزگاریبه موجب روایت ابن ابار [۴]
ابن ابار، محمد، ج۱، ص۶۴، المعجم، به کوشش فرانسیسکو کودرا، مادرید، ۱۸۸۶م.
وی امامت نماز را در مسجد عبیدالله بن ادهم در قرطبه به عهده داشته است و این سمت را جز به کسانی که به زهد و پرهیزگاری متصف و مشهور بوده‌اند، نمی‌داند.۳ - نجات از فتنهابن امین در اواخر زندگانی خود به فتنه‌ای که در قرطبه روی داد - و مصامده پس از قیام ابوجعفر بن حمدین بدان شهر درآمدند - دچار شد. [۵]
ابن ابار، محمد، ج۱، ص۶۴، المعجم، به کوشش فرانسیسکو کودرا، مادرید، ۱۸۸۶م.
فتنه مزبور آن بود که لمتونیان ( مرابطون ) در ۵۴۰ق/۱۱۴۵م، به سرداری یحیی بن غانیه در قرطبه با ابن حمدین جنگیدند و ابن حمدین شکست خورد و قرطبه را ترک کرد. [۶]
ابن خطیب، محمد، ج۱، ص۲۵۳، اعمال الاعلام، به کوشش ا لوی پرووانسال، بیروت، ۱۹۵۶م.
در این واقعه یکی از سپاهیان بربر ابن امین را تعقیب کرد و او خود را از بام به صحن خانه‌ای افکند که بگریزد، اما در چاهی افتاد و بدین‌گونه نجات یافت و سپس به لبله رفت.۴ - وفاتوی ۴ سال پایان عمر خود را در لبله به سر برد تا درگذشت. ابن امین به هنگام وفات ۵۵ سال داشت. ۵ - آثاراز وی دو تألیف باقی است: ۱. الاِعلام بالخیرة الاعلام من اصحاب النبی علیه السلام که استدراکی است بر آنچه از امام ابوعمر ابن عبدالبر قرطبی در کتابش، الاستیعاب لمعرفة الاصحاب فوت شده است. نسخه‌ای کهن از این کتاب در کتابخانه تیموریه در ۷ برگ وجود دارد و سماعات بسیاری را نیز شامل است [۷]
عبدالبدیع، لطفی، ج ۲ (۱)، ص۱۲-۱۳، فهرست المخطوطات المصوره (التاریخ)، قاهره، ۱۹۵۶م.
۲. تألیفی درباره کتاب الموطأ مالک که شاید شرحی بر آن کتاب باشد. در حاشیه کتاب الصلة ابن بشکوال به نقل از هامش نسخه اصل آمده است که این تألیف ارزشمند در ۶ جزء و به خط مؤلف در سبته موجود است. [۸]
ابن بشکوال، خلف، ج۱، ص۱۰۰، کتاب الصلة، قاهره، ۱۹۶۶م.
اگر این گفته درست باشد، محتمل است که کتاب مذکور در گنجینه‌های کتب مغرب موجود باشد.۶ - فهرست منابع(۱) ابن ابار، محمد، المعجم، به کوشش فرانسیسکو کودرا، مادرید، ۱۸۸۶م. (۲) ابن بشکوال، خلف، کتاب الصلة، قاهره، ۱۹۶۶م. (۳) ابن خطیب، محمد، اعمال الاعلام، به کوشش ا لوی پرووانسال، بیروت، ۱۹۵۶م. (۴) تونکی، محمود حسن، معجم المصنفین، بیروت، ۱۳۴۴ق. (۵) عبدالبدیع، لطفی، فهرست المخطوطات المصوره (التاریخ)، قاهره، ۱۹۵۶م. ۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن امین»، شماره۹۱۴. |